لزوم توجه به جایگاه هستی‌شناختی ادبیات در تدوین کتب درسی ادبیات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

آنچه در تدوین کتب دانشگاهی باید مد نظر باشد، انتخاب رویکردی مناسب با اهداف آموزشی و جایگاه هستی­شناختی مادۀ درسی است. در این‌باره، بررسی کتب ادبیات در دانشگاه­ها نشان می‌دهد که تمرکز این کتب بر تاریخ ادبیات سبب شده است که ماهیت زیباشناختی ادبیات در تدوین کتب مذکور مغفول بماند. توجه به خلاءِ موجود، سؤال‌های زیر را به ذهن متبادر می­سازد: رویکرد فعلی غالب در کتب دانشگاهی ادبیات تا چه حد با ماهیت ادبیات فاصله دارد؟ کتب درسی ادبی باید چه خصوصیاتی داشته باشند تا در مخاطبان کنشی مناسب با ماهیت درس ایجاد کنند؟ چگونه نگرش فراادبی در تدوین این کتب می‌تواند در خدمت درک ادبیات به مثابۀ هنر قرار گیرد؟ در پژوهش حاضر که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است، به منظور پاسخ به سؤال‌های مطرح، ابتدا رویکرد فعلیِ تدوین کتب ادبیات مطالعه و سپس چیستی ادبیات و مؤلفه‌های مهم آن تبیین می‌شود؛ در پایان، نقش توجه به ماهیت ادبیات در تغییر مطلوب نگرش دانشجویان نسبت به این مادۀ درسی مطالعه می‌شود تا لزوم توجه به نگرش هستی‌شناسانه به ادبیات در تدوین کتب درسی آشکار گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Importance of Paying Attention to the Ontological Position of Literature in Writing University Literature Textbooks

نویسنده [English]

  • Maryam Sheibanian
Department of French language and Literature, Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

What needs to be considered in the development of academic textbooks is the selection of an appropriate approach to the educational objectives and the ontological position of the educational subject. In this regard, the study of literature textbooks at universities shows that the focus of these books on literary history has left the aesthetic nature of literature lagging behind. Taking into account the existing vacuum, the following questions are brought to light: How far is the current prevailing approach in literature textbooks away from the nature of literature? What features literature textbooks should have in order to create in audiences a reaction proportionate to the nature of the lesson? How can the meta-literary view serve to perceive literature as an art? In the present article which has been done by descriptive-analytical method, in order to answer the above questions, first the current approach to compiling literature books is studied. Then the literature and its important components are explained. Finally, we will study the role of focusing on the nature of literature to change students' attitudes toward this subject and to clarify the need to pay attention to the ontological attitude to literature in compiling textbooks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literature
  • Aesthetics
  • Ontological attitude
  • Scientific-historical Approach
  • Textbooks

مراجع

اشرف‌زاده، رضا (1393). فارسی عمومی، چاپ چهل و یکم، تهران: اساطیر.
پناهی، مهین (1385). «نقد و بررسی گزیده‌های نظم و نثر فارسی دکتر دانش پژوه»، نامة علوم انسانی، شمارة 14، ص 143ـ150.
جبارنژاد، عباس (1384). «کتاب فارسی عمومی در آیینة نقد و جستار»، سخن سمت، شمارة 16،
ص 57ـ70.
حاتمی، حافظ (1393). «عیار نقد (نگاهی انتقادی به کتاب فارسی عمومی دانشگاه پیام نور)»، مجموعه مقالات نهمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، ص 1751ـ1767.
حکم‌آبادی، محمود (1380). «نگاهی به کتاب‌های فارسی عمومی دانشگاهی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شمارة 49، ص 123ـ125.
حکیم‌آذر، محمد (1395). «آسیب‌شناسی تألیف فارسی عمومی دانشگاهی (مطالعة موردی، ادبیات معاصر درسی کتاب منتخب)»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، شمارة 23 ، ص 115ـ132.
دیویس، دیوید (1399). زیباشناسی و ادبیات، ترجمۀ عبدالله سالاروند، تهران: نقش جهان.
سوانه، پیر، (1388). مبانی زیباشناسی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی.
سیدان، مریم (1395). «مشکلات فارسی عمومی (نگاهی به برخی از کتاب‌های منتشرشده برای تدریس فارسی عمومی)»، نقد کتاب ادبیات، سال 2، شمارة 7، ص 77ـ92.
علیقلی‌زاده، حسین (1396). «ضرورت‌ها، اهداف و رویکردهای درسنامۀ فارسی عمومی در دانشگاه‌ها (مطالعۀ موردی: فارسی عمومی پیام نور)»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شمارۀ 41، 1396،
ص 57 ـ81 .
قائمی، فرزاد (1395). درسنامۀ پارسی: درسنامۀ دانشگاهی زبان، نگارش و ادبیات فارسی، چاپ چهارم، مشهد: آهنگ قلم.
قیصری، ابراهیم (1397)، فارسی عمومی برای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، چاپ چهل و چهارم، تهران: جامی.
کالر، جاناتان (1390). تئوری ادبی، ترجمۀ حسین شیخ­الاسلامی، تهران: افق.
لامارک، پیتر (1396). فلسفۀ ادبیات، ترجمۀ میثم محمدامینی، تهران: نشر نو.
لوینسون، جرولد (1387). زیبایی‌شناسی فلسفی، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات فرهنگستان هنر. 
میلر، ژوزف (1384). در باب ادبیات، ترجمۀ سهیل سُمی، تهران: ققنوس.
نیک‌پناه، منصور (1398). «نقد درسنامه‌های ادبیات عمومی و پیشنهاد و راهکارهایی برای بهبود یادگیری فراگیران»، ادبیات پارسی معاصر، سال 9، شمارة 1، ص 233ـ 248.
هنفلینگ، اسوالد (1391). چیستی هنر، ترجمۀ علی رامین، تهران: هرمس.
 
Bakhtine, M. (1978). Esthétique et Théorie du Roman, Trad. Daria Olivier, Paris: Gallimard.
Balakrishnan, S. (2005). Competency Based Education System, Bangalore: India Institute of Science.
Balzac, H. (1834). Eugénie Grandet, Paris: Madame Charles-Béchet.
Barthes, R. (1964). Essais Critiques, Paris: Seuil.
Barthes, R. (1968). “La Mort de l’auteur”, Mantéia, No. 5, pp. 12-17.
Barthes, R. (1970). S/ Z, Paris: Seuil.
Beardsley, M. (1958). Aesthetics: Problems in the Philosophy of Criticism, New York: Harcourt, Brace and Company.
Béhar, H. (1990). “L’analyse culturelle des textes”, In: Henri Béhar & Roger Fayolle (Eds.), L’Histoire Littéraire Aujourd’hui, Paris: Colin, pp. 151-161.
Bürger, P. (1985). “On literary history”, Poetics, No. 14, pp. 199-207.
Chateaubriand, O. (2003). “Quine and ontology”, Principia, 7(1-2): 41-74.
De Man, P. (1989). Allégories de la Lecture, trans. Thomas Trezise, Paris: Galilée.
Derrida, J. (1992). “This strange institution called literature”, An Interview with Jacques Derrida, In Derek Attridge (Ed.), Acts of Literature, trans. De Gandt, New York: Routledge.
Diaz, J.-L. (2003). “Quelle histoire littéraire? Perspectives d’un dix-neuviémiste”, Revue D'histoire Littéraire de la France, Paris: PUF, No. 3, pp. 515-535.
Esmaili, N. (1378). Introduction à la Littérature Française, Tehran: SAMT.
Genette, G. (1991). Fiction et Diction, Paris: Seuil.
Genette, G. (2010). L’œuvre D’art, Paris: Seuil.
Ghavimi, M. & S. Shahin (1390), Le Théâtre en France, Tehran: Markaz Nashre Daneshgahi.
Gilson, É. (1957). Painting and Reality, Princeton: Princeton University Press.
https://www.persee.fr/doc/litt_0047-4800_1974_num_16_4_2014
Ingarden, R. (1979). The Literary Work of Art, Translated by G., Grabowicz, Chicago: Northwestern University Press.
Jakobson, R. (1973). “La nouvelle poésie russe”, Questions de Poétique, Paris: Seuil.
Kahnamouipour, J. & N. Khattat (1399) [1995]. La Critique Littéraire, Tehran: SAMT.
Lanson, G. (1910). “La méthode de l’histoire littéraire”, Revue du Mois, 10 octobre,
pp. 385-413.
Lanson, G. (1922). Histoire de la Littérature Française, Paris: Hachette.
Linkon, Sh. L. (2011). Literary Learning: Teaching the English Major, Indiana: Indiana University Press.
Livingston, P. (2020). “History of the ontology of art”, The Stanford Encyclopedia of Philosoph, Zalta N. (ed.), URL: https://plato.stanford.edu/archives/sum2020/entries/art-ontology-history/.
Maurel, A. (1998). La Critique, Paris: Hachette.
Molinié, G. (1998). Sémiostylistique. Paris: PUF.
Pouivet, R. (2010). L’ontologie de L’œuvre d’art, Paris: Vrin.
Pound, L. (1918). “The history of english literature: What It Is and what It Is not”, In The English Journal, 7(7): 413-418.
Seba, J. R. (1974). “Critique des catégories de l’histoire de la littérature: téléologie et réalisme chez Lanson”, Littérature, 16: 50-66, doi: https://doi.org/10.3406/litt.1974.2014
Sibley, F. (1959). “Aesthetic concepts”, Philosophical Review, 68(4): 421-450.
Sprindyte, J. & L. Jakonyte, (2004). Writing Literary History: An Overview of Debates, Senoji Lietuvos Literatura, No. 18, pp. 81-90.
Stolz, C. (1999). Initiation à la Stylistique, Paris: Ellipses.
Valéry, P. (1957) [1924]. “Situation de baudelaire”, Variété, In Œuvres, Paris: Gallimard,
pp. 598-613.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار