نقد پارادایمی و هژمونیک گزارش اجلاس 2005 یونسکو، با تأکید بر نقش دانشگاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد سطوح عالی حوزة علمیة قم

چکیده

کتاب به سوی جوامع دانایی‌محور، ترجمة گزارش جهانی یونسکو به سال 2005 است که آن را آقایان علی حسین قاسمی و سیروس آزادی ترجمه و سازمان «سمت» به عنوان منبع اصلی دروسِ «جغرافیای سیاسی اطلاعات» (مقطع دکترا) و نیز «جهانی شدن و جامعة اطلاعاتی، مدیریت اطلاعات و دانش، اینترنت و شبکه‌های اطلاعاتی» (مقطع کارشناسی ارشد) برای رشتة کتابداری و اطلاع‌رسانی، منتشر کرده است. این کتاب با توصیفی از اوضاع جهان در ارتباطات علمی و فنّاورانه و برشمردن ضعف‌های جهان توسعه‌نیافته در این زمینه راهکارهایی برای توسعة علمی جهان سوم ارائه کرده است؛ اما دانشگاه مورد نظرِ این کتاب، دانشگاهی کاملاً مادی است که مباحث فلسفی و الهیاتی در آن جایی ندارد. نقد هژمونیک این کتاب نشان می‌دهد که توصیه‌های آن نه‌‌تنها چارة معضلِ توسعه‌نیافتگیِ علمیِ جهان سوم نیست، بلکه خود به تثبیت سلطة قطب‌های علمی شمال و جهان ثروتمند اطلاعاتی منجر میشود و بر عمق شکاف اطلاعاتی می‏افزاید. پیشنهاد این جستار برای کشورهای اسلامی، روی آوردن به اسلامی‌سازی بنیادهای پارادایمی علوم و معارف در تحقیقات توصیفی و همبستگی، تمرکز بر تولید نظریه‌های هنجاری و نیز الهام از الهیاتِ رهایی‌بخش با رهیافت اسلامی است که هر سه پیشنهاد، در واقع سه ضلع اصلیِ اسلامی‌سازی علم و معرفت دانشگاهی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Paradigmatic and Hegemonic Critique of UNESCO Conference Report (2005) ; emphasis on the role of university

نویسنده [English]

  • Mostafa Hamedani
Professor of high level in Qom Seminary
چکیده [English]

The book Be suy-e javämeꞌ-e Dänäꞌi-Mehvar (Towards Knowledge-based Societies) translated by Ali Hoseyn Qäsemi and Sirus äzädi from UNESCO World Report (2005), published by SAMT is used as main resource for doctoral course as Political Information Geography, and Globalization and Information Society, knowledge and Information management, and Internet and Information Network in mastersꞌ courses. While describing the condition of world in scientific and technological communication and listing the weaknesses of the underdeveloped countries in this respect, this report has provided solutions to develop the science of Third World countries. The universities mentioned in this report is considered as materialistic one in which there is no room for philosophical or theological discussions. The hegemonic critique of the book indicates that not only its recommendations fails to resolve the scientific problems faced by the Third World countries, but also they stabilize the dominance of the information-rich countries located in the northern hemisphere; accordingly, the information gaps are increased. This paper suggests that Islamic countries Islamize paradigmatic foundations of sciences and knowledge in descriptive and correlational researches, focus on the production of normative theories, and pay attention to liberation theology with an Islamic approach. All of these three suggestions are in fact the three main sides of the Islamization of the academic sciences and knowledge

کلیدواژه‌ها [English]

  • Paradigm
  • Hegemony
  • UNESCO
  • UNESCO Report 2005
  • Islamization of Humanities
آرمند، محمد، (1384). «ملاحظاتی در نگارش متون درسی»، فصلنامة سخن سمت، شمارة 14، ص 45ـ65.
آشوری، داریوش (1376). دانش‌نامة سیاسی، تهران: انتشارات مروارید.
ابراهیم‌زاده، فریمان، احمدپورداریانی، محمود، جعفری، پریوش و محمدرضا زالی (1395). دانشگاه نسل سوم: دانشگاه کارآفرین، بجنورد: فرهنگ علوی.
استریناتی، دومینیک (1388). مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ترجمة ثریا پاک نظر، تهران: انتشارات گام نو.
استیوز، اچ. لزلی، (1395). معنویت‌گرایی و توسعه (مدخل دانش‌نامة موضوعی بین‌المللی ارتباطات ـ ارتباطات توسعه)، ترجمة حسین حسینی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
اسمیت، فلیپ (1387). درآمدی بر نظریة فرهنگی، ترجمة حسن پویان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
ایمان، محمدتقی (1393)، فلسفة روش تحقیق در علوم انسانی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
برخورداری، سجاد و ناصر علی عظیمی (1396). «جامعة دانش و اقتصاد دانش‌محور در کشورهای عربی و تجربه‌ای برای ایران»، مجلة رهیافت، شمارة 66 ، ص 1ـ12.
بوسا، ابو (1385). امپریالیسم سایبر، ترجمة پرویز علوی، تهران: انتشارات ثانیه.
دانایی‌فرد، حسن (1396). نظریه‌پردازی: مبانی و روش‌شناسی‌ها، تهران: سمت.
سرکارآرانی، محمدرضا (1384). یادگیری، راهی به سوی پر کردن شکاف دیجیتالی: با تأکید بر تجربة سه کشور سوئد، ژاپن و انگلستان، تهران: مؤسسة‌ فرهنگی ‌منادی‌ تربیت.
شیلر، هربرت (1377). وسایل ارتباط جمعی و امپراتوری امریکا، ترجمة احمد میرعابدینی ، تهران: سروش.
علوانی، طه جابر (1396). خصوصی‌گرایی و جهانی‌گرایی در اندیشة اسلامی معاصر، ترجمة سیدمحمد حسین میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و ترجمان علوم اسلامی.
فاضلی، نعمت‌الله (1396). فرهنگ و دانشگاه، تهران: نشر ثالث.
فاضلی، نعمت‌الله (1397). «صورت‌بندی مسئلة سواد دانشگاهی در ایران، نظریه‌ای نو در زمینة نوشتار و نشر دانشگاهی در ایران»، دوفصلنامة پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شمارة 42، ص 1ـ37.
کاسادوفسکی، میشل (1386). جهانی‌سازی فقر و نظم نوین، ترجمة محمد روحانی، قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
کاستلز، مانوئل، (1389). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (ظهور جامعة شبکه‌ای)، ترجمة عبدالاحد علیقلیان و افشین خاکباز، جلد 3، تهران: طرح‌ نو.
کریمی، صدیقه، نصر، احمدرضا و کاظم بقراطیان (1388). یادگیری مادام‌العمر: رویکرد دانشگاه در قرن بیست و یکم،‌ تهران: سمت.
کوی، لوتان، (1389). آموزش و پرورش فرهنگ‌ها و جوامع، ترجمة محمد یمنی، تهران: سمت.
گریفیتس، مارتین (1388). دانشنامة روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمة علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
لوکاس، هنری.سی و جی‌آر (1386). فناوری اطلاعات، ترجمة هوشنگ صابری، تهران: انتشارات علوم رایانه.
مانسل، رابین و یوتا وهن (1388). جوامع دانش، ترجمة عباس زندباف، تهران: سمت.
معتمدنژاد، کاظم (1386). وسایل ارتباط جمعی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مک گویگان، جیم (1388). بازاندیشی در سیاست فرهنگی، ترجمة نعمت‌الله فاضلی و مرتضی قلیچ، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه السلام).
مک‌کوایل، دنیس (1382). درآمدی بر نظریة ارتباطات جمعی، ترجمة پرویز اجلالی، تهران: دفتر مطالعات و توسعة رسانه‌ها.
مک‌براید، شن (1375). یک جهان، چندین صدا، ترجمة ایرج پاد، تهران: سروش.
مولانا، حمید (1387). اطلاعات عالمگیر و ارتباطات جهانی، ترجمة محمدحسین برجیان ، قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مهدی‌زاده، سید محمد (1392). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: همشهری.
وبستر، فرانک (1389). نظریه‌های جامعه اطلاعاتی، ترجمة اسماعیل قدیمی، تهران: قصیده‌سرا.
یونسکو (1388). به سوی جوامع دانایی محور (گزارش جهانی یونسکو)، ترجمة علی حسین قاسمی و سیروس آزادی، تهران: سمت.
یونسکو (1389). به سوی جوامع دانش‌محوری، ترجمة محمدرضا سعیدآبادی، تهران: مجد.
Burrell, Gibson & Gareth Morgan (1979). Sociological Paradigms and Organisational Analysis, Heineman Educational Books.
Credé, Andreas & Robin Mansel (1999). Knowledge Societies Information Technology for Sustainable Development, International Development Research Centre,Canada.
Crowley, David (1994). Communication Theory Today, California: Stanford University Press Stanford.
Dean, James, M. & A. M. C. Waterman (1999). Religion and Economics, Normative Social Theory, James M. Dean & A. M. C. Waterman (Eds.), Springer, Netherlands .
Haskins, Charles H. (1898). “The life of medieval students as illustrated by their lettersˮ, The American Historical Review, s, Vol. 3, No. 2, pp. 203-229.
Joseph, Jonathan (2002). Hegemony: A Realist Analysis, New York: Routledge.
Kuhn, Thomas S. (1996). The Structure of Scientific Revolutions, 3rd ed., The University of Chicago Press.
Marcia L. Colish (1997). Medieval Foundations of the Western Intellectual Tradition, 400-1400, New Haven: Yale Univ. Pr.
Neuman, W. Lawrence, (2013). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, 7th ed., Pearson Education Limited.
Sarantakos, Sotirios, (1998). Social Research, 2nd ed., Macmillan Education UK.
UNESCO (1999-2009). Towards Knowledge Societies, UNESCO Publishing.