شناسایی و اولویت بندی ملاک‌های ارزیابی کتب چاپی در حوزه علوم پزشکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار برنامه ریزی درسی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی "سمت"، تهران، ایران

2 استادیار گروه فناوری اطلاعات سلامت، دانشکدۀ پرستاری و مامایی، دانشکدۀ علوم پزشکی ساوه، ساوه، ایران

3 دانشجوی دکتری رشتۀ مدیریت اطلاعات سلامت، گروه مدیریت و فناوری اطلاعات سلامت، دانشکدۀ پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.

4 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

5 استادیار گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای، دانشکدۀ بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران.

6 کارشناس پژوهشی دانشکدۀ علوم پزشکی ساوه، ساوه، ایران.

7 دانشجوی دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشکدۀ مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.

چکیده

تهیۀ استاندارد ارزیابی کتب چاپی جهت سنجش میزان کیفیت کتب، قبل از چاپ، به‌منظور خرید برای کتابخانه و به‌منظور مطالعه در حوزۀ علوم پزشکی بسیار ضروری به‌نظر می‌رسد. این پژوهش با این هدف در مجموعه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و در سه مرحله انجام شد. مرحلۀ اول مطالعه‌ای کاربردی بود که در آن به‌وسیلۀ مرور متون، معیارهای ارزیابی کتب به‌صورت کلی استخراج شد. در مرحلۀ دوم با استفاده از مصاحبه، معیارهای ارزیابی کتب چاپی در حوزۀ علوم پزشکی استخراج شد در این مرحله از روش تحلیل محتوا با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA استفاده شد. در مرحلۀ سوم به‌منظور سنجش میزان اولویت معیار‌های ارزیابی، تحلیل کمی داده‌های به‌دست آمده از پرسش‌نامه با استفاده از آمار توصیفی انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد معیارهای ارزیابی کتب درسی چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل هفت حیطه، 35 ملاک و 213 نشانگر بود. معیارهای ارزیابی کتب غیردرسی چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل هشت حیطه، 32 ملاک و 162 نشانگر شد. معیارهای ارزیابی کتب مرجع چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل هفت حیطه، 25 ملاک و 129 نشانگر شد. معیارهای ارزیابی کتب ترجمه‌شدۀ چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل دو حیطه، شش ملاک و 21 نشانگر شد. استاندارد ارزیابی کتب چاپی حوزۀ علوم پزشکی راهنمای بسیار مفیدی برای ناشران، کتابداران، دانشجویان و استادان حوزۀ علوم پزشکی خواهد بود تا بتوانند بهترین منابع را برای هدف خود انتخاب کنند.
واژه‌های کلیدی: ارزیابی کتاب دانشگاهی، کتاب درسی، علوم پزشکی، معیارهای ارزیابی.
تهیۀ استاندارد ارزیابی کتب چاپی جهت سنجش میزان کیفیت کتب، قبل از چاپ، به‌منظور خرید برای کتابخانه و به‌منظور مطالعه در حوزۀ علوم پزشکی بسیار ضروری به‌نظر می‌رسد. این پژوهش با این هدف در مجموعه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و در سه مرحله انجام شد. مرحلۀ اول مطالعه‌ای کاربردی بود که در آن به‌وسیلۀ مرور متون، معیارهای ارزیابی کتب به‌صورت کلی استخراج شد. در مرحلۀ دوم با استفاده از مصاحبه، معیارهای ارزیابی کتب چاپی در حوزۀ علوم پزشکی استخراج شد در این مرحله از روش تحلیل محتوا با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA استفاده شد. در مرحلۀ سوم به‌منظور سنجش میزان اولویت معیار‌های ارزیابی، تحلیل کمی داده‌های به‌دست آمده از پرسش‌نامه با استفاده از آمار توصیفی انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد معیارهای ارزیابی کتب درسی چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل هفت حیطه، 35 ملاک و 213 نشانگر بود. معیارهای ارزیابی کتب غیردرسی چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل هشت حیطه، 32 ملاک و 162 نشانگر شد. معیارهای ارزیابی کتب مرجع چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل هفت حیطه، 25 ملاک و 129 نشانگر شد. معیارهای ارزیابی کتب ترجمه‌شدۀ چاپی در حوزۀ علوم پزشکی شامل دو حیطه، شش ملاک و 21 نشانگر شد. استاندارد ارزیابی کتب چاپی حوزۀ علوم پزشکی راهنمای بسیار مفیدی برای ناشران، کتابداران، دانشجویان و استادان حوزۀ علوم پزشکی خواهد بود تا بتوانند بهترین منابع را برای هدف خود انتخاب کنند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying and prioritizing the criteria for evaluating printed books in the field of medical sciences

نویسندگان [English]

  • mohammad armand 1
  • morteza hemmat 2
  • meysam rahmani 3
  • sepideh fahimifar 4
  • َali behrozi 5
  • farzaneh talebhaghighi 6
  • maryam zarghani 7
1 samt
2 Social Determinants of Health Research Center, Saveh University of Medical Sciences, Saveh, Iran
3 Tehran university of medical sciences
4 Tehran Unviersity
5 zanjan university of medical sciences
6 Saveh university of medical sciences
7 iran university of medical sciences
چکیده [English]

It is very important to prepare a standard for evaluating printed books in order to measure the quality of books, before printing, in order to buy for the library and to study in the field of medical sciences. This research was conducted for this purpose in three phases. The first phase was an applied study in which the general criteria for evaluating books were extracted by literature review. In the second phase, the criteria for evaluating printed books in the field of medical sciences were extracted using interviews. At this phase, the content approach using MAXQDA software was used for analysis. In the third phase, according to the target group, three types of researcher-made questionnaires were used to collect data. In order to assess the priority of evaluation criteria, quantitative analysis of the questionnaire was performed using descriptive statistics. The results showed the criteria for evaluating printed textbooks in the field of medical sciences included seven areas, 35 criteria and 213 indicators. Criteria for evaluating printed non-textbooks in the field of medical sciences included eight areas, 32 criteria and 162 indicators. Criteria for evaluating printed reference books in the field of medical sciences included seven areas, 25 criteria and 129 indicators. Criteria for evaluating printed translated books in the field of medical sciences included two areas, six criteria and 21 indicators. The medical science book evaluation standard will be a very useful guide for publishers, librarians, students and professors of medicine to choose the best resources for their purpose.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Academic Book Evaluation
  • Evaluation Criteria
  • Medical Sciences
  • Textbook

مراجع

آرمند، م. (1378). معرفی، نقد و بررسی ویژگی های نمونه ای از یک کتاب درسی دانشگاهی. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 3، 62-66.
اصنافی، ا.ر.، حاجی زین‌العابدینی، م.، و رفاهی کمساری، ع. (زیر چاپ). معیارهای ارزیابی و رتبه‌بندی محتوایی کتاب‌های تخصصی در حوزۀ‌ علوم انسانی از نظر متخصصان، کتابداری و اطلاع‌رسانی.  
چشم براه بیدگلی، م. (1397). الگوی مطلوب طراحی کتاب های درسی دانشگاهی بر مبنای دیدگاه ساختن گرایی: طراحی الگوی تدوین و مدل ارزیابی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه کاشان، کاشان.
چهرقانی، م.، فهیم‌نیا، ف.، و نقشینه، ن. (1393). سنجش معیارهای ارزیابی و تولید کتاب‌های گویا از دیدگاه کاربران. تحقیقات کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاهی، 2، 159-182.
حسینی، س.م.، و امین خندقی، م. (1396). بررسی و تحلیل کتاب های درسی دانشگاهی انتشارات سمت رشتۀ کارشناسی علوم تربیتی. اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی، جلد اول: تجارب حرفه‌ای نقد (ص 122-135)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسینی، س.م.ح.، و مطور، م. (1391). نقدی بر کتاب‌های ‌درسی دانشگاهی رشتۀ علوم ‌تربیتی در ایران. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 26، 119-142.
رضی، ا. (1388). شاخص‌های ارزیابی و نقد کتاب‌های درسی دانشگاهی، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 21، 21-30.
جمالی زواره، ب.، نصر، ا.ر.، و آرمند، م. (1387). معیارهای ارزیابی کتاب‌های درسی دانشگاهی.  پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 13، 31-39.
قراگوزلو، ز. (1396). نقد و ارزیابی کتاب‌های درسی پرکاربرد دانشگاهی رشتۀ علوم ارتباطات بر اساس استانداردهای کتاب درسی دانشگاهی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد غرب، تهران.
کمیسیون ارزشیابی متون و منابع مرجع علوم پزشکی (1395). وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مرکز ملی تحقیقات کاربردی آموزش پزشکی، بازیابی شده در 11 شهریور 1400، از https://nasrme.ac.ir/books/
لیپونکا، م.ا. و مجیدی، ف. (2003). نحوۀ نگارش و تهیۀ کتاب درسی دانشگاهی. ترجمۀ م. خیام‌دار و همکاران. ج 1. تهران: سمت.
متقی‌زاده، ع. (1397). نقد و تحلیل محتوا در تراز کتاب‌های درسی دانشگاهی مطالعۀ موردی: کتاب قواعد و متون عربی. پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 4، 217-233.
منصوریان، ی. (1392). صد ویژگی کتاب‌های دانشگاهی کارآمد و اثربخش. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 29، 1-17.
نوروززاده، ر.، و رضایی، ن. (1389). پیش‌بایست‌ها و الزامات کتاب درسی دانشگاهی. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 23، 119ـ 140.
نوریان، م. (1394). روش‌های ارزشیابی کتاب‌های درسی دانشگاهی، مزایا و محدودیت‌ها. پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 33، 1-17.
نیک‌پیما، ن.، عابدسعیدی، ژ.، آذرگشب، ا.، و علوی مجد، ح. (1392). تحلیل چارچوب؛ شیوه‌ای برای تحلیل داده‌های کیفی. پایش، 1، 41-50.
همایونپور، ه. (1388). ضرورت و فواید نقد. عیار نقد (مجموعه‌مقالاتی در حوزۀ مبانی نظری نقد به قلم گروهی از نویسندگان). تهران: خانۀ کتاب.
Laketa, S., & Drakulic, D. (2015). Quality of lessons in traditional and electronic textbooks. Interdisciplinary Description of complex Systems: INDECS, 13(1), 117-127.
Mahmood, K., Iqbal, M.Z., & Saeed, M. (2009). Textbook evaluation through quality indicators: The case of Pakistan. Bulletin of Education and Research, 31(2), 1-27.
Mikk, J. (2000). Textbook: Research and Writing. Baltic Studies for Education and Social Sciences. Vol 3, Berlin: Peter Lang Publishing.
Speziale, H.S., Streubert, H.J., & Carpenter, D.R. (2011). Qualitative research in nursing: advancing the humanistic imperative. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار