آسیب‌شناسی کاربرد زبان علم در کتاب‌های دانشگاهی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی

2 دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

رعایت اصول زبان علمی در پژوهش‌های علمی و آثار دانشگاهیِ مربوط به رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، همانند آثار علمی و دانشگاهیِ رشته‌های دانشگاهی دیگر، ضروری است. از جملۀ این اصول می‌توان به این نکات اشاره کرد: زبان علم نقش ارجاعی دارد؛ نشانه در زبان علم غیرانگیخته، دلبخواهی، و قراردادی است؛ کارکرد آن ابلاغ پیام است؛ کمترین میزان چندمعنا‌شدگی را دارد؛ و ساخت‌های روشن زبان را به‌کار می‌گیرد.گاه در کتاب‌های دانشگاهی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی شاهد کاربردهایی هستیم که از این اصول تخطی می‌کنند. هدف این پژوهش بررسی انواع تخطی از این اصول است. این پژوهش بر روش تحقیق کیفی مبتنی است و با نمونه‌گیری نظری، انواع تخطی از اصول مورد نظر بررسی می‌شود. براساس یافته‌های تحقیق، انواع این تخطی در سطوح واژه، گروه، و بند در این آثار بدین قرار است: کاربرد قاعده‌افزایی، کاربرد انواع قاعده‌کاهی (زمانی، معنایی، و سبکی)، کاربرد تشبیه ادبی، نقل از آثار ادبی با هدف ایجاد نقش شعری زبان، کاربرد واژه‌های مبهم، و داوری ارزشی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Pathology of Applying the Language of Science in Academic Books in Persian Language and Literature Disciplin

نویسندگان [English]

  • Nemat allah Iranzadeh 1
  • somayeh aghabababei 2
  • Mohamad mahdi Zamani 2
1 Associate Professor of Persian language and literature, Allameh Tabatabaei University
2 PhD in Persian Language and Literature, Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

Scientific studies and academic works about Persian Language and literature discipline, like other disciplines, are to be based on principles of applying scientific language. Some of these principles are as follow: the language has referential function, a sign in scientific language is unmotivated, arbitrary, and conventional, function of sign and text is conveying the purpose, sign has the least rate of polysemy, and the explicit structures of language is applied. Some times in academic books in Persian language and literature discipline, language application deviates from these principles. The aim of this research is studying the types of this deviation and the research is based on qualitative research method and theoretical sampling. Based on research findings, the types of this deviation in these books, in lexis and group and clause level, are as follow: applying extra regularity, applying some kinds of deviation (historical, sematic, and stylistic), applying literary simile, quoting from literary texts in order to make poetic function, applying implicit lexis, and value judgement.

کلیدواژه‌ها [English]

  • language of science
  • Persian language and literature books
  • pathology

مراجع

آشوری، داریوش (1382). بازاندیشی زبان فارسی: ده مقاله، چاپ سوم، تهران: مرکز.
انوری، حسن (1382). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
اختیار، منصور (1370). معنی‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
باطنی، محمدرضا (1372). «استفاده از اشتقاق در واژه‌سازی علمی»، مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی، زبان علم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حق‌شناس، علی محمد (1372). «در جست‌و‌جوی زبان علم»، مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی، زبان علم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حمیدیان، سعید (1392). شرح شوق، تهران: قطره.
خرمشاهی، بهاءالدین (1380). حافظ‌نامه، تهران: علمی و فرهنگی.
خندان، علی‌اصغر (1393). مغالطات، تهران: بوستان کتاب.
داوری آشتیانی، حسین (1372). «دانش زبانی و زبان دانش»، مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی، زبان علم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
رضویان، حسین و ساجده مبارکی (1392). «استعارۀ دستوری: شاخصی نو در تمایز زبان ادب و علم»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 31، ص 1-24.
رفیعی، عادل و رضا مراد صحرایی (1392). زبان فارسی زبان علم، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
روحانی، رضا (1393). «نقد و بررسی دو کتاب در گزارش غزلیات حافظ (بر آستان جانان و گامی در بیکران)»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شمارة 35، ص 56-73.
زریاب خویی، عباس (1363). نظریاتی دربارة وضع لغات علمی و فرهنگی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1386). سر نی: نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی، تهران: علمی.
سمیعی گیلانی، احمد (1390). آیین نگارش و ویرایش، تهران: سمت.
شریعت، محمد جواد (1372). «نقد و تحلیل واژگان و ترکیب‌های نو»، مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی، زبان علم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1388). غزلیات شمس تبریز، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1385). بیان، تهران: میترا.
صفا، ذبیح‌الله (1369). تاریخ ادبیات ایران، جلد 3، چاپ پنجم، تهران: فردوس.
صفوی، کورش (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد اول (نظم)، تهران: سورۀ مهر.
صفوی، کورش (1391). آشنایی با زبا‌ن‌شناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: علمی.
صلح‌جو، علی (1391). در نکته‌های ویرایش، تهران: نیلوفر.
فتوحی، محمود (1389). آیین نگارش مقالۀ علمی- پژوهشی، تهران: سخن.
فرشیدورد، خسرو (1372). «ساختمان دستوری و تحلیل معنایی اصطلاحات علمی و فنی»، مجموعه مقالات سمینار زبان فارسی و زبان علم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فروزانفر، بدیع‌الزمان (1387). سخن و سخنوران، تهران: زوار.
فلیک، اووه (۱۳۹۴). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ هشتم، تهران: نی.
موحد، ضیا (1387). البته واضح و مبرهن است که ... (رساله‌ای در مقاله نویسی)، تهران: نیلوفر.
نجفی، ابوالحسن (1385). غلط ننویسیم ( فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی)، تهران: نشر دانشگاهی.
وثوق‌الدوله (1384). «خطابۀ جناب وثوق (الدوله) رئیس فرهنگستان»، نامۀ فرهنگستان، شمارة 25، ص 181-194.
هادی، روح‌الله (۱۳۹۶). ««چون جمع شد معانی»، نقد و بررسی کتاب نگاهی تحلیلی به علم بیان»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شمارة ۴۱، ص ۸۲-۹۸.
یاکوبسن، رومن (1381). «زبان‌شناسی و شعرشناسی»، زبان‌شناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، ویراست دوم، تهران: نی.
یورگنسن، مارین و لوئیس فیلیپس (1392). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ دوم، تهران: نی.
Bloor, M. & T. Bloor (2018). “Systemic functional linguistics”, In: The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies, J. Flowerdew & J. E. Richardson (Eds.), London & New York: Routledge.
Fairclough, N. (2010). Critical Discourse Analysis, 2nd ed.,Abingdon, Oxon: Routledge.
Flowerdew, J. (2018). “Critical discourse studies and context”, In: The Routledge Handbook of Critical Discourse Studies, J. Flowerdew & J. E. Richardson (Eds.), London & New York: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار