نقد شیوة نگارش نام‏واژه‏های اسلامی در کتاب‏های ترجمه‏شده از زبان‏های اروپایی به فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

کار ترجمه میان هر دو زبان، کاری بس دشوار، زمان‏بَر و نیازمند تجربه است. جدا از دو اصلِ آشنایی با زبان مبدأ و مقصد، آگاهی از موضوع و دانشمندی و پژوهشگری در آن زمینه نیز شرطی بسیار ارزشمند است؛ شرطی که گویا نزد برخی از مترجمان فارسی‏زبان در ترجمة کتاب‏هایِ در پیوند با تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام نادیده گرفته شده و هنگام نگارش یا ضبط نام‏واژه‏ها (اَعلام) پرده از اندازة کاردانی و دانایی آن‏ها برداشته است. در جستار پیش رو، نخست به برخی از اشتباه‏های مترجمان فارسی‏زبان در ضبط نام‏های عربی­ اسلامی به هنگام ترجمة متون از زبان‏های اروپایی اشاره، سپس به آسیب‏شناسی موضوع و راه‏کارهای برون‏رفت از این گرفتاری پرداخته شده است. روش انجام پژوهش، تحلیلی و بر پایة داده‏ها (= اشتباه‏هایی) بوده که نویسنده هنگام خواندن برخی از کتاب‏های ترجمه‏شده از متون اروپایی به فارسی یادداشت کرده است. هدف این است که مترجمان از ارزش درست‏نویسی نام‏واژه‏های اسلامی آگاهی یافته و ناشران با بهره‏گیری از ویراستاران کاردانِ عربی‏دان در این زمینه، از چاپ کتاب‏های پُراشتباه خودداری کنند. مهم‏ترین علتِ چنین اشتباه‏هایی، افزون‌بر تفاوت خط عربی و فارسی با خط‏های اروپایی، به ناآگاهی یا کم‏دانشی مترجم از موضوعِ نوشته و نابهره‏گیری ناشران از ویراستاران کاربلد برمی‏گردد. برخی از راهکارهای بازدارنده از نمود چنین اشتباه‏هایی چنین‏اند: ناشران، ویراستاران متخصصِ عربی‏دان را در یکی از گرایش‏های ادبیات و زبان‏شناسی عربی، تاریخ و فرهنگ اسلام برگزینند؛ ترجمة نوشتارهای در پیوند با تاریخ و فرهنگ اسلام و عرب، به متخصصان عربی‏دانی که انگلیسی آموخته‏اند سپرده شود؛ مترجم برای یافتن ضبط درست برخی از نام‏واژه‏ها به دائره‏المعارف‏ها و فرهنگ‏های اَعلام در زبان عربی نگاه کند و دست‌کم دربارة مواردی که از اصل نام‏واژه آگاهی ندارد، برابر لاتین آن را در پاورقی بیاورد؛ مترجم غیرمتخصص، قوانینی را که دربارة شیوة نگارش واژه‏های غیر عربی یا فارسی تدوین شده است بخواند. هرچند این راهکارها می‏تواند تا اندازه‏ای از اشتباه در نگارش نام‏واژه‏ها بکاهد، ولی هیچ‏یک نمی‏تواند به‏اندازة تخصص و آگاهی مترجم از موضوع متن، سودمند افتد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Critique of the method of writing Islamic Proper Nouns In books translated from European languages into Persian

نویسنده [English]

  • Hosein Imanian
Kashan
چکیده [English]

translating between two languages is a very difficult, time consuming and requires experience. It is a complete mistake to think that by learning a language in a few years, one can translate any text from that language. In addition to the two important principles of "familiarity with the first and second languages", the principle of "knowledge of the subject" and science and research in it, it is also very valuable; The principle that some Persian-language translators seem to show in the translation of books written about the history and culture of Iran and Islam in European languages is underestimated when writing the Proper Nouns (people, things, books, etc) shows itself and clarifies the level of expertise and knowledge of the translator. In the present article, first, the mistakes of Persian-language translators in writing the Arabic-Islamic Proper Nouns when translating texts from Latin languages (especially English, French and German) are mentioned, the losses and causes are discussed, and In the end, the ways to get rid of this problem are explained. The research method was analytical and based on mistakes that the author found while reading some translated books and suggested ways to get out of such mistakes as he found from personal experience. The most important reason for such mistakes is the translator's ignorance or lack of knowledge of the subject matter; Looking at the expertise in translation and choosing an expert editor by the translator and publisher will help to translate the translated text, to a large extent,...

کلیدواژه‌ها [English]

  • Proper Nouns
  • Arabic Script
  • Latin Script
  • Persian Language
  • Translation Criticism

مراجع

اتینگهاوزن، ر.، و گرابر، ا. (1386). هنر و معماری اسلامی. ترجمة ی. آژند. ج1. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).
أحسن، م. (1369). زندگی اجتماعی در حکومت عباسیان. ترجمة م. رجب‏نیا. تهران: علمی و فرهنگی.
اسکندری، م. (1396). بررسی تغییرناپذیرهای طبیعت و اسامی خاص در قرآن بر اساس طبقه‏بندی وینوگرادوف با تکیه بر ترجمة روسی کولی‏یف. مجلة سراج منیر، 28، 85­107.
افشار، م. (1377). سی سال ترجمه سی سال تجربه. تهران: انوار دانش.
برتلس، ی. ا. (2536 شاهنشاهی). تصوف و ادبیات تصوف. ترجمة س. ایزدی. تهران: امیرکبیر.
بری، ج. (1395). کتابت و نوشتار در سده‏های میانی اسلام. ترجمة ع. کازرونی زند. مشهد: بنیاد پژوهش‏های اسلامی.
التنوخی، م. (1995). نشوار المحاضره و أخبار المذاکره، تحقیق ع. الشالجی. بیروت: دار صادر.
جابری، م. ع. (1396). عقلانیت اخلاقیِ عربی و تأثیر سنت خسروانی. ترجمة س. م. آل مهدی. تهران: اختران.
جمیلی، ع. خ. (1385). تعزیه در عراق و چند کشور اسلامی. ترجمۀ م. سرسنگی. تهران: فرهنگستان هنر.
حسینی، ص. (1375). نظری به ترجمه. تهران: نیلوفر.
حسینی معصوم، م.، و شاه‏بیکی، آ. (1392خ). بررسی راهبردهای برگردان اسامی خاص در ترجمة رمان ها از انگلیسی به فارسی. نشریة مطالعات زبان و ترجمه، 1، 49­65.
خرمشاهی، ب. (1391). ترجمه‏کاوی. تهران: ناهید.
دنیل، ا. ل. (1367). تاریخ سیاسی و اجتماعی خراسان در زمان حکومت عباسیان. ترجمة م. رجب‏نیا. تهران: علمی و فرهنگی.
دودپوتا، ع. م. (1382). تأثیر شعر عربی بر تکامل شعر فارسی. ترجمة س. شمیسا. تهران: صدای معاصر.
رضی، ا. (1388). شاخص‏های ارزیابی و نقد کتاب‏های درسی دانشگاهی. نشریة سخن سمت، 21، 21­30.
زاهدف، ن. (1380). دورة عربی زبانی در ادبیات فارسی. ترجمة پ. منزوی. تهران: دشتستان.
ساوران، ا. (1398). اعراب و ایرانیان بر اساس روایت فتوحات اسلامی. ترجمة س. کدخدایی مرغزار. تهران: علم.
سینگر، ا. (1396) . خیریه در جوامع اسلامی. ترجمة ف. سلجوقیان. اصفهان: قبسات.
صلح‏جو، ع. (1377) . گفتمان و ترجمه. تهران: نشر مرکز.
طباطبایی لطفی، ع. (1396). مطالعة توصیفی راه‏کارهای معادل‏گزینی برای اسامی خاص قرآنی در پنج ترجمة انگلیسی. مجلة مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، 1، 99­117.
فان إس، ج. (2008). علم الکلام و المجتمع فی القرنین الثانی و الثالث للهجره. ترجمة س. صالح. ج1. بیروت: الجمل.
 فان إس، ج. (2016). علم الکلام و المجتمع فی القرنین الثانی و الثالث للهجره. ترجمة م. جمال بدر،. و ر. ح. قطب. ج2. بیروت: الجمل.
فروتن، ع. (1398). پژوهشی در ضرورت تدریس زبان و ادبیات فارسی به دانشجویان مترجمی عربی. فصلنامة پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 45، 137­159.
کریمی مطهر، ج.، و خلجی، ع.، و محمدبیگی، م. (1396). مجموعه مقالات اولین همایش ملی نقد متون و کتب علوم انسانی. ج1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کوپرسون، م. (1396). مأمون خلیفة عباسی. ترجمة م. طرزی. تهران: نامک.
پورجوادی، ن. (1365). برگزیدة مقاله‏های نشر دانش دربارة ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
لطفی‏پور ساعدی، ک.، و رضایی، ع. (1373). مجموعه مقاله‏های دومین کنفرانس بررسی مسائل ترجمه. تبریز: دانشگاه تبریز.
لطفی‏پور ساعدی، ک. (1378). مجموعة مقالات سومین کنفرانس بررسی مسائل ترجمه. تبریز: دانشگاه تبریز.
گیب، ه. (1396). فتوحات مسلمانان در ماوراء‏النهر. ترجمة محسن رحمتی. لرستان: دانشگاه لرستان.
معاذالهی، پ. (1390). ترجمة ادبیات کودکان: بررسی ترجمة اسامی خاص شخصیت‏ها به‌طور ویژه. نشریة مطالعات ادبیات کودک، 2، 153­168.
میکل، آ.، و لوران، ه. (1381). اسلام و تمدن اسلامی. ترجمة ح. فروغی. ج1. تهران: سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).
ناظمیان، ر. (1381). روش‏هایی در ترجمه از عربی به فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت).
یوسفی، غ. (1363). کاغذ زر (یادداشت‏هایی در ادب و تاریخ). تهران: یزدان.
 
Dweik, B.S., & Al-Sayyed, S.W. (2016). Translating Proper Nouns from Arabic into English: Barriers and Procedures. Arab World English Journal (AWEJ)Special Issue on Translation, 5, 181-194.
Hurskainen, A. (2013), Handling proper names in Machine Translation, Technical Reports in Language Technology. Helsinki, 12, 1-5.
Giwa, O. (2016). Language identification for proper name pronunciation. A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, North-West University (Vaal Triangle).
Ibraheem, A.K. (2015). Proper Names: Translating Reference and Application. Journal of the College of Basic Education, 92, 1-12.
Klassen, K. (2022). Proper name theory and implications for second language reading. Language Teaching (Cambridge University Press), 55, 149 – 155.
Nobesawa, Sh., & Tahara, I. (2005). Language Identification for Person Names Based on Statistical Information. Proceedings of PACLIC 19, the 19th Asia-Pacific Conference on Language, Information and Computation (Taipei, Taiwan), 1-8.
Zarei, R., & Norouzi, S. (2014). Proper Nouns in Translation: Should They Be Translated?. International Journal of Applied Linguistics & English Literature, 6, 151-162.
 
پایگاه اینترنتی:
(یادداشت با عنوان: معالجة الأسماء العربیة؛ تاریخ بازدید: 18/11/1400)https://ar.wikipedia.org/wiki
پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی
دوره 26، شماره 51
اسفند 1401
صفحه 295-320

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار