چرخش از بدن به‌مثابه امر الهیاتی به‌سوی رویکرد فرهنگی - اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

خوانش فرهنگی - اجتماعی یکی از مهم‌ترین رویکردهای تاریخ فرهنگی است که در کتاب درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران، نوشتة محمد سعید ذکایی و مریم امین (1392)،  برجسته شده است. در این نوشتار، بررسی روش‌شناسی و محتوای متن اثر یادشده با این پرسش آغاز می‌شود که بهره‌گیری از رویکرد گفتمانی در تاریخ فرهنگی بدن چه تأثیری در نگاه مؤلفان کتاب و خوانش آنان از منابع و رخدادهای تاریخ ایران داشته و نقاط قوت و ضعف آن کدام است؟ با به‌کارگیری رویکرد انتقادی و تحلیل تاریخی می‌توان دستاورد بحث را در تلاش برای صورت‌بندی جدیدی از تاریخ ایران، ارائة تفسیری متفاوت از فهم تاریخ، برجسته‌سازی رویکرد جامعه‌شناختی و مطالعات فرهنگی بدن، تفسیر پوشش به‌مثابه امر فرهنگی، سیاسی و دینی، بهره‌گیری از منابع ادبی و مصوّر با هدف تقویت رویکرد تاریخ اجتماعی - فرهنگی برشمرد. امّا غلبة نگاه تعمیمی و نظریه‌محور باعث شده است که به شواهد تاریخی متنوع ناقض ادعای مؤلفان اثر توجه نشود و دلایل تاریخی متعددی را مطرح کرد که استنتاج آنان را با چالش مواجه سازد. از سوی دیگر، تقسیم‌بندی‌های چهارگانة ادوار تاریخی ایران به عصر امپراتوری، عصر مشروطیت، عصر مدرنیته، و دین در فصول کتاب دارای اشکال جدّی است و با مسئلة دوره‌بندی در تاریخ فرهنگی بدن تجانس ندارند؛ محتوای سه فصل نهایی نیز براساس ساختار مشابهی تحلیل شده و از منابع دست اول کمتر استفاده گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The rotation of the body as a theological matter towards a socio-cultural approach (A study on the Cultural History of the Body in Iran)

نویسنده [English]

  • Mohammad Amir Ahmadzadeh
Assistant professor, Institute for the Humanities and Cultural ‎Studies, Tehran, Iran
چکیده [English]

Socio-cultural reading that is one of the most important approaches to cultural history is highlighted in the book An introduction to the cultural history of the body in Iran. In this article, a review of the methodology and content of the text begins with this question: What effect can the use of discourse approach in the cultural history of the body have on the view of the authors of the book and their reading of the sources and events of Iranian history, and what are the strengths and weaknesses of this approach? Using a critical approach and historical analysis, the achievement of the discussion can be described as follows: Introducing a new formulation for Iranian history, presenting a different interpretation of understanding history, highlighting the sociological approach and cultural studies of the body, interpreting clothing as a cultural-political-religious matter, and using literary and illustrated sources with the aim of strengthening the socio-cultural history approach. However, the dominance of the generalized and theory-based view has caused the various historical evidences that contradict the authors’ claims being ignored, and several historical facts can be presented that challenge the authors’ inference. On the other hand, the division of the historical periods of Iran into four eras (the era of empire, the era of constitutionalism, the era of modernity, and the era of religion) in different chapters of the book caused serious problems and cannot be consistent with the issue of periodization in the cultural history of the body. Also, the content of the last three chapters has been analyzed based on a similar structure, and reference to first-hand sources has received less attention.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural history
  • sociology of the body
  • critical approach
  • contemporary Iran
اباذری، یوسف و نفیسه حمیدی (1387). «جامعه‌شناسی بدن و پاره‌ای مناقشات»، پژوهش زنان، دورة 6، شمارة 4، ص 127ـ160. 
افشار، ایرج (1370). گنجینة عکس‌های ایران و همراه تاریخچة ورود عکاسی به ایران، تهران: نشر فرهنگ.
براینت، و. ن (1354). تاریخ قرون وسطی، ترجمة اسماعیل دولتشاهی، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت معلم.
برک، پیتر (1389). تاریخ فرهنگی چیست؟، ترجمة نعمت‌اله فاضلی و مرتضی قلیچ، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
بوردیو، پیر (1390). تمایز، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: ثالث.
تاسک، پطر (1377). سیر تحول عکاسی، ترجمة محمد ستاری، تهران: سمت.
دریفوس، هیوبرت و پل رابینو (1379). میشل فوکو: فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمة حسین بشیریه، تهران: نشر نی.   
ذکایی، محمد سعید و مریم امن‌پور (1392). درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران، تهران: نشر تیسا.
رحمدل، غلامرضا و سهیلا فرهنگی (1387). «ﭘﮋوﻫش‌های ﻣﻴﺎن‌رﺷﺘﻪای در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ادب ﻓﺎرﺳﻲ»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی، سال پنجم، شمارة 21.
ساروخانی، باقر (1377). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
طهماسب پور، محمدرضا(1381). ناصرالدین، شاه عکاس، تهران: نشر تاریخ ایران.
علامه مجلسی، محمدباقر (1380). حلیه‌المتقین، چاپ یازدهم، تهران: هجرت،.
فلاندن، اوژن (1356). سفرنامه، ترجمة حسین نورصادقی، چاپ سوم، تهران: اشراقی.
فوکو، میشل (1378). مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1383). اراده به دانستن، ترجمة نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی(1377). جامعه‌شناسی، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
لش، اسکات (1383). جامعه‌شناسی پست‌مدرنیسم، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر مرکز.
لطفی، نقی و محمدعلی علیزاده (1392). تاریخ تحولات اروپا در قرون جدید، تهران: سمت.
لو بروتون، داوید (1392). جامعه‌شناسی بدن، ترجمة ناصر فکوهی، چاپ دوّم، تهران: ثالث.
میرزایی، حسین (1393). درآمدی بر روش‌شناسی مطالعات فرهنگی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
وارن، جیمز (1396). مواجهه با مرگ، برگردان محمدعمار مفید، تهران: انتشارات مولی.
یزدخواستی، بهجت (1387). «مفهوم بدن در اندیشة فلسفی مرلوپونتی و چالش‌های نظری در قرائت جامعه‌شناختی آن»، مجلة معرفت، شمارة 126، ص 129ـ140.
 Nettleton, Sarah & Jonathan Watson (1998). The Body in Everyday life, London & New York: Routledge.