مؤلفه‌های مؤثر در تألیف محتوای کتاب درسی در حوزه‌های علمیه خواهران: مطالعه کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس طراحی و تدوین متون تحصیلی/ معاونت پژوهش/ مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران

2 عضو هیت علمی

3 استادیار، هیئت علمی و مدیرگروه علوم تربیتی جامعه المصطفی(ص)، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی اصول و معیارهای تألیف محتوای درسی در مقطع عمومی حوزه‌های علمیه خواهران است. روش آن، تحلیل محتوای کیفی، با استفاده از روش مضمون‌محور (تماتیک) به‌صورت تحلیل استقرایی است. روش انتخاب نمونه یا واحد تحلیل در این مطالعه نمونه‌گیری نظری است. در یافته‌های به دست آمده، علاوه بر مصاحبه‌ها‌، محتوای مستندات مربوط نیز بررسی شد؛ به طوری که با کدگذاری مقوله‌های اصلی بعد از اشباع اطلاعاتی، 5 مقولة اصلی و 39 مقوله فرعی از داده‌های کیفی استخراج گردید و اعتباریابی درونی یافته‌های پژوهش صورت گرفت. یافته‌ها به جهت مبتنی بودن مقوله‌ها به فحوای متخصصان برجستة حوزه‌های علمیه و تطبیق آن‌ها با آموزه‌های دینی، صرفاً به زمینة نظام آموزش عالی حوزة علمیه وابسته نبوده، قابلیت کاربرد در موقعیت‌های مختلف، به‌ویژه نشر کتاب‌های دانشگاهی را نیز دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Principles and criteria for the content of textbooks in religious schools: A qualitative study

نویسندگان [English]

  • hasan fanidpour 1
  • mohamadreza nili 2
  • hossein karamad 3
1 Expert in designing and compiling texts
2
3
چکیده [English]

The research was carried out with the aim of studying the principles and criteria for writing content of the syllabus at the general level of women’s seminaries. The methodology of this research is qualitative content analysis, using the theme-oriented method ‎(thematic method)‎ through inductive analysis. Sampling method or the method for selection of analysis unit in this study was theoretical sampling. Regarding the data obtained, the contents of the relevant documents were analyzed in addition to the analysis of the interviews‎, so that by coding the main categories after data saturation, 5 main categories and 39 sub-categories were extracted from the qualitative data, and the internal validity was calculated. Due to the fact that the findings are based on the ideas of prominent experts in ‎seminaries and are ‎consistent with religious teachings, their application is not ‎limited to the higher education system of the ‎seminaries and can be used in various ‎contexts, especially the context of university textbook publication.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • textbook
  • seminaries (religious schools)
  • religious teachings
  • fundamentals of content selection and organization
  • criteria for writing textbooks

مراجع

آرمند، محمد (1384). «ملاحظاتی در نگارش متون درسی»، سخن سمت، شمارة 14، ص 45ـ55.
پاکپور، یونس، فانیدپور، حسن و ولی‌الله هاشم‌پور (1396). روش‌ها و فنون تدریس، قم: نشر هاجر.
جمالی، زواره، بتول، نصر، احمدرضا، آرمند و محمدرضا محمد نیلی (1388). «تبیین معیارهای محتوایی تألیف و تدوین کتاب‌های درسی دانشگاهی رشته‌های علوم تربیتی، مشاوره و روان‌شناسی، سخن سمت، شمارة 21، ص 31ـ 49.
رضایی، مهدی (1391). «تأثیر شیوة آموزش ارزش‌های دینی بر تربیت منش عفاف در دانش‌آموزان مبتنی بر دیدگاه منش پروری توماس لیکنا»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیستم، شمارة 16، ص 117ـ135.
زیبایی‌نژاد، محمدرضا (1388). هویت و نقش‌های جنسیتی (مجموعه مقالات)، قم: نشر دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
سایت دفتر نشر و حفظ آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، 21/2/1397؛ http://farsi.khamenei.ir.
سجادی، سیدمهدی (1395). تربیت دینی و جهانی شدن اطلاعات و ارتباطات، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
سخاوتیان، سید امیر و محمد باقر عباسی (1396). مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، دورة سوم، شمارة 1.
سراجی، فرهاد، حسینی، سیدحمید و عبدالرحیم سرو دلیر (1392). «تعیین ملاک‌های سنجش اثربخشی دوره‌های آموزش مجازی حوزوی، دوفصلنامة نظریه و عمل در برنامه درسی، سال اول، شمارة 1، ص 73ـ100.
شفیع‌پور مطلق، فرهاد و مریم تدین (1392). «بررسی ابعاد پداگوژیکی اسلامی کردن برنامه‌های درسی دانشگاهی در حوزة علوم انسانی»، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی - برنامه‌ریزی درسی)، دورة 10، شمارة 10، ص 33ـ45.
فانیدپور، حسن (1392). سنخ‌شناسی زنان طلبه براساس انگیزه‌های ایشان برای تحصیل در حوزه‌های علمیه، دفتر برنامه‌ریزی آموزشی، معاونت آموزش مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران.
فانیدپور، حسن (1398). تدوین و اعتباریابی الگوی طراحی آموزش مبتنی بر آموزه‌های دینی در مقطع عمومی حوزه‌های علمیة خواهران، رسالة دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
فانیدپور، حسن، مهدوی نسب، یوسف و مهدی کریمی (1392). آسیب‌شناسی نظام آموزشی حوزه‌های علمیه خواهران، دفتر برنامه‌ریزی آموزشی، معاونت آموزش مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران.
فتحی‌واجارگاه، کوروش، و محرم آقازاده (1385). راهنمای تألیف کتاب‌های درسی، تهران: انتشارات آییژ.
فرمهینی فراهانی، محسن (1378). فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران: اسرار دانش.
کارآمد، حسین (1390). در جست‌وجوی راهکارهای تدوین متون درسی، چاپ دوم،  قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
محمدپور، احمد (1388). تحلیل داده‌های کیفی: رویه‌ها و مدل‌های انسان‌شناسی، دورة دوم، سال یکم، شمارة 10، تهران: انجمن انسان‌شناسی.
ملکی، حسن (1384). «شیوة طراحی و تألیف کتاب درسی»، سخن سمت، شمارة 14، ص 9ـ22.
ملکی، حسن (1396). هویت دینی برنامة درسی (جستاری در نظریة اسلامی برنامه درسی)، تهران: انتشارات آییژ.
نیک‌نفس، سعید و خدیجه علی‌آبادی (1392). «نقش تحلیل محتوا در فرایند آموزش و طراحی کتاب‌های درسی»، مجلة رسانه، نسخة فارسی، دورة 8 ، شمارة 2، شمارة 16، ص 124ـ150.
 
Bartltt, L. E. & J. A. Morgan (1991). Choosing the College Textbook: Selection Checklist for Instructor Use Curriculum and Program Planning, ERIC. Edu.
Boswell C. & Sh. Cannon (2012). Introduction to Nursing Research. 3rd ed. Burlington, MA: Jones & Bartlett Publishers Collins English Dictinary.
Hamilton, D. (1990). “What is a Textbook?” Paradigm, 1(3). Available at http://www.ed.uiuc.edu/faculty/westbury/Paradigm/hamilton.htm retrieved on August 15, 2005.
Nori, A. (2011). Develop a Conceptual Framework Program Is Compatible with Brain, PhD Thesis, University of Tarbiyat modares.
Thomas, James & Angela Harden (2008). Methods for the Thematic Synthesis of Qualitative Research in Systematic Reviews, ESRC National Centre for Research Methods NCRM Working Paper Series Number (10/07). Social Science Research Unit, London.
Tuckett AG. (2004).Qualitative research sampling: the very real complexities. Nurse Res; 12(1): 47-61.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار